Op 11 maart 1909 lezen we, dat er een koe van P. Lamers gekeurd moet worden. Ook treffen we zo nu en dan in de dagboeken de keuring of de verkoop van een stier aan. En een vermiste koe is ook het vermelden waard in de dikke boekwerken, alsmede “een questie kippen van de weduwe van Dijk”.
Op 31 maart 1909 doet S. van Bommel aangifte van de vlekziekte, een ziekte die ook nu nog bij vrijwel alle dieren voorkomt en besmettelijk is voor mensen, vooral voor slagers en vissers. De ziekte uit zich in hoge koorts en rode vlekken en is heden ten dage nog steeds een probleem in vooral de varkenshouderij. Ook rotkreupel bij schapen wordt bij de burgemeester gemeld.
Een verzoek om noodslachting treffen we regelmatig aan in de dagboeken. In de buurt van De Wissel waren enkele kleine slachterijen, bijvoorbeeld van de familie Spanjers en van Schipstal, die in het voormalige timmerbedrijf van Boffen gevestigd was. De kadavers werden met de trein vervoerd. Zie foto.
Regelmatig lezen we in de dagboeken over pacht of verpachting; op 16 juni 1909 staat echter een iets specifiekere melding: “P. v.d. Hoek Weth. verpachting 10 morgen”. Een morgen is een oude Europese oppervlaktemaat, iets minder dan een hectare, afhankelijk van de regio. Het heet zo, omdat het een stuk land is wat in een ochtend, een morgen geploegd kan worden. Zorg- en vakantieboerderij De Tienmorgen te Beers, voorheen een pachtboerderij behorende bij Tongelaar, ontleent zijn naam hieraan.
Het pachten van grond en bijbehorende boerderij bestaat al vanaf de Middeleeuwen, waarbij de eigenaar de agrarische gronden verhuurd aan de pachter. De opbrengst van het land komt in beginsel toe aan de bezitter mits er in de overeenkomst andere afspraken zijn gemaakt. Een tiende is een vorm van belasting geheven door een religieuze of wereldlijke autoriteit en men moest een tiende deel afstaan van de jaarlijkse opbrengst aan de kerk of aan de kasteelheer. Deze tiendes moesten in nature bijvoorbeeld in de vorm van tarwe aan de rentmeester worden afgestaan. Ook de notities “biezenverpachting” en “houtverpachting” zijn we tegen gekomen, alsmede “te veel gemaaid van het verpachte vlotgras”.
Op vrijdag 1 april 1910 staat het woord “inscharing” vermeld, hetgeen betekent, dat men vee mag laten grazen op gemeenschappelijke gronden, al dan niet tegen betaling. Er moet een inscharingscontract getekend worden, waarin vastgesteld wordt, dat de inschaarder mest afzet en de eigenaar van het perceel mest afneemt. Deze overeenkomsten bestaan nog steeds en konden nogal eens tot onderlinge geschillen leiden.
Op dinsdag 19 juli 1910 vraagt “vrouw van Duren ontheffing van de paardenbelasting”, ook wel oorgeld genoemd, een vorm van belasting, die eind 18e eeuw ingevoerd werd afhankelijk van hoe welgesteld iemand was. Hoe meer paarden je had, des te rijker je was.
Begin 1912 treffen we een notitie aan over de Eierbond. Elk dorp op het platteland blijkt in die tijd een Eierbond te hebben, want veel sites van heemkundekringen in de regio doen hiervan verslag, zoals Langenboom, Sint Hubert en Escharen. De vereniging had tot doel om door bundeling van de afzet van eieren te komen tot een betere prijsvorming. De Millse boeren verkochten hun eieren aan de voormalige Boerenbond, waar zij op gewicht gesorteerd werden en een stempel kregen. Ook bij de familie van de Weem aan de Schoolstraat, waar nu de meubelmakerij van Chris van Hout is gevestigd, kon men eieren aanbieden.
Het lijkt erop, dat begin vorige eeuw er in Mill en omgeving veel paarden gefokt werden, want er is geen pagina zonder een melding over een paard. Het is gekocht, of verkocht, overleden of vermist, het wordt ter dekking naar Elst vervoerd of het paard wordt juist als dekhengst geweigerd. Het paard was natuurlijk in die tijd een heel belangrijk transportmiddel, want nadat in 1893 de eerste auto in Nederland reed, was zo’n automobiel in Mill aan het begin van de vorige eeuw nog lang geen algemeen goed.
Volgende week lezen we in deel 8 over wonen en bouwen in ons dorp.
Geschreven door Marja Verheijen. Foto van Toon Willems.
Heeft u meer informatie of beeldmateriaal uit deze tijd mail dan naar
